Olej palmowy jest chyba najbardziej kontrowersyjnym surowcem ostatnich lat. Toczy się batalia między międzynarodowymi korporacjami a organizacjami proekologicznymi, a ta bitwa zdaje się nie mieć końca.
Na czym polega problem i czy radykalnie należy się wystrzegać oleju palmowego? Na co zwracać uwagę będąc świadomym klientem? Postaramy się odpowiedzieć na te pytania w poniższym wpisie.
Czym jest olej palmowy?
Olej palmowy pozyskuje się z owoców olejowca gwinejskiego (z łac. Elaeis guineensis), zwanego palmą oleistą. Dojrzałość owocostanu ocenia się po ilości owoców, które spadły na ziemię. Owocostany ścina się ręcznie za pomocą ostrza zamocowanego na kilkumetrowym trzonku. Owoc składa się z twardego nasiona otoczonego pomarańczowym miąższem.
Sam olej tłoczy się zarówno z nasion, jak i miąższu. Surowy olej palmowy (CPO – Crude Palm Oil) tłoczy się z mięsistej części owoców palmy olejowej. Taki olej wykorzystuje się głównie do celów spożywczych, stosując do wyrobu czekolad, batonów, ciastek, margaryn.
Natomiast olej uzyskiwany z nasion palmowych (PKO – Palm Kernel Oil), znajdujących się w środkowej części owocu, właściwościami przypomina olej kokosowy (ok. 72% ogółu kwasów tłuszczowych stanowią kwasy nasycone). Ten olej znajduje zastosowanie głównie w produktach niespożywczych, czyli kosmetykach czy środkach czystości. Około ¾ produkcji oleju palmowego wykorzystywane jest do dalszej produkcji artykułów spożywczych, a tylko ¼ trafia do produkcji przemysłowej, tj.: produkcji substancji chemicznych, paszy dla zwierząt oraz paliw.
Ważnym produktem w procesie tłoczenia jest biomasa, głównie z pustych wiązek owocowych, łusek z ziaren oraz liści. Biomasa może być dalej przetwarzana na nawóz organiczny lub paszę dla zwierząt.
Występowanie
Palma oleista pochodzi z Afryki, jednak bardzo dobrze zadomowiła się w tropikalnym klimacie Azji Południowo – Wschodniej, gdzie jest uprawiana na plantacjach. Głównymi potentatami w wytwarzaniu oleju palmowego są – kolejno – Indonezja i Malezja, które stanowią ponad 85% ogólnoświatowej produkcji tego surowca. Popularność oleju palmowego związana jest z jego niesłychanie wysoką wydajnością wobec innych roślin oleistych, która wynosi nawet 6 ton na hektar rocznie, przy relatywnie niskich kosztach produkcji. Każdego roku można uzyskać 8-12 owocostanów o wadze 10-25 kg, zawierających 1-3 tys. owoców. Jest to pozytywna wiadomość dla przeciwników GMO. Palma oleista jest tak wydajna, że nie wymaga genetycznych modyfikacji.
Kontrowersje
Uprawiana na szeroką skalę palma oleista przyczynia do zmian w ekosystemie bogatego klimatu Indonezji i Malezji. Ekspansywna polityka pewnych podmiotów przyczynia się do wycinania bądź wypalania lasów tropikalnych, przekształcania mokradeł i torfowisk, monogamiczności kultury roślinnej oraz ograniczenia warunków naturalnych, takim gatunkom zwierząt jak orangutany czy tygrysy sumatrzańskie.
Certyfikowane uprawy
Sytuacja budziła wiele obaw międzynarodowych organizacji proekologicznych oraz niezrzeszonych osób, którym leży na sercu dobro środowiska naturalnego. Dlatego powołano organizację, której celem jest kontrolowanie upraw i produkcji oleju palmowego.
W listopadzie 2005 r. powstała grupa RSPO (Okrągły Stół ds. Zrównoważonego Oleju Palmowego), którą tworzą producenci oleju palmowego, przedsiębiorcy zajmujący się przetwórstwem i sprzedażą. RSPO jest wspomagana przez wszelakie agencje rządowe i organizacje non-profit. W ramach RSPO sformułowano 8 zasad i 39 kryteriów dotyczących m.in. przejrzystości systemu zarządzania, ochrony zasobów naturalnych, odpowiedzialnego traktowania pracowników oraz przeprowadzania oceny skutków społecznych i środowiskowych. Organizacja przyznaje certyfikaty plantacjom i przetwórcom, którzy respektują powyższe kryteria. Aktualnie certyfikowanych jest 3,5 mln ha plantacji, które łącznie generują 21% światowej produkcji oleju palmowego.
Na plantacjach objętych certyfikatem wprowadza się szereg działań mających na celu maksymalne zachowanie środowiska naturalnego. Po pierwsze zakłada się plantacje na nieużytkach, miejscach wykarczowanych bądź obszarach dotkniętych pożarami, nie na terenach istniejących lasów tropikalnych. Prowadzi się nasadzenia w taki sposób, aby plantacja przypominała naturalny las. Zwalcza się szczury, podgryzające owoce palmy, dzięki pomocy sów płomykówek, odstraszających gryzonie. Na plantacjach sadzi się również rośliny stanowiące biologiczną ochronę przed niektórymi szkodnikami.
Produkcja oleju palmowego to nie tylko zagrożenia. Ta gałąź przemysłu pełni ważną funkcję zarówno dla globalnej gospodarki, jak i lokalnego rozwoju wielu regionów. Dzięki pracy na plantacjach palmy oraz przy jej przetwórstwie utrzymuje się wielu przedstawicieli lokalnej społeczności. Olej palmowy przyczynia się do podniesienia ich dobrobytu oraz stanowi ważny składnik jadłospisu.
Podsumowanie
Ochrona środowiska naturalnego, szczególnie gatunków zagrożonych, to priorytet, na który należy stawiać, uprawiając naszą kochaną Ziemię. Postarajmy się jednak znaleźć złoty środek i zastanówmy się, co wydarzyłoby się, gdyby plantacji palm nagle zabrakło? Czym zajęłaby się lokalna ludność Archipelagu Malajskiego? Jaki inny przemysł w tak dużym stopniu zastąpiłby przetwórstwo owoców palmy oleistej? I czym zastąpiono by olej palmowy? Parafiną?
Nie dajmy się zwariować i znajdźmy złoty środek. Wybierajmy produkty oznaczone certyfikatem, wspierając bezpieczny przemysł Indonezji i Malezji. Zagrożone gatunki mogą zostać ocalone, bez konieczności całkowitego usunięcia palmowych plantacji.
W następnym wpisie opiszemy Wam, jak wytwarza się wosk palmowy i dlaczego świece wykonane z tego surowca są bezpieczne i warto je mieć w swoim domu.